Naikan van een oudere man
Naikan van een oudere man (M. 67j.)
内観体験記8老人の内観 (67才男性)© Shinko Oyama
"Papa je bent een egoïst. Je zou beter eens in de tempel een retraite gaan volgen." Dit kreeg ik van mijn huisgenoten te horen. Ik werd dus door hen naar hier gestuurd voor een week Naikan.
Ik wist helemaal niet wat Naikan was of betekende, en omdat het een retraite in de tempel was dacht ik dat het iets zou worden in de zin van Zen, kalligrafie, of naar preken luisteren.
Het was dan ook even schrikken, toen die Naikan begon. Men vroeg mij om op mijn eentje achter een kamerscherm te gaan zitten nadenken over mezelf in relatie met mijn moeder. Ik moest mijn onderzoek bovendien beginnen vanaf de tijd van mijn geboorte, een tijd dus waar ik al helemaal geen herinneringen over had, en ik was eerlijk gezegd even de kluts kwijt.
Ik zou dit soort zaken bovendien elke dag vanaf de vroege morgen tot de avond moeten doen. Ik vreesde dat ik niet in staat zou zijn om dit soort leven een week vol te houden. Ik wist uit ervaring dat een leven waarbij ik niets anders te doen had dan de tijd doden met het dagblad en TV voor mij heel vervelend was.
Ik kon mij niets herinneren van de tijd toen ik nog klein was, en als ik me al iets herinnerde mocht ik het bovendien niet opschrijven ook. Telkens wanneer ik de voetstappen van de begeleider hoorde naderen was ik bang, want ik vreesde dat ik niets zou te zeggen hebben over wat ik allemaal onderzocht had. Ik verloor mij in het praten, en voor ik het wist was het gesprek voorbij. De helft van wat ik me herinnerd had was ik vergeten te vertellen. Ik denk dat de begeleider in mijn geval ook wel op zijn tanden heeft moeten bijten omdat ik zo'n onhandige prater ben.
Iets wat mij bijzonder bijgebleven is, was het ogenblik waarop ik verslag gaf over de Naikan over mijn vader. Ik had gereflecteerd over mijn houding tegenover mijn vader. Hoewel vader zaliger mij altijd met liefde opgevoed heeft voelde ik vanuit mijn eigen aangeboren minderwaardigheidsgevoel altijd schrik voor hem. Dat maakte dat ik hem zoveel mogelijk probeerde te mijden. Ik vroeg me vol berouw af waarom ik geen vertrouwen gesteld had in mijn vader, waarom ik me niet aan zijn armen toevertrouwd had. Ik bedacht hierbij ook dat vader wel eenzaam moet gestorven zijn. Bij die gedachte kon ik mijn tranen niet meer bedwingen.
Heel eigenaardig vond ik het feit dat ik mij na vader's dood opgelucht gevoeld had, omdat die voor mij schrikwekkende vader er niet meer was. Ik had er er toen geen traan voor gelaten.
Bij het nadenken over die liefde van mijn vader voelde ik heel concreet dat een mens niet op zijn eentje kan leven. Ik voelde ook dat wij door een groot aantal mensen en dingen in leven gehouden worden, en dat wij daarom een ingesteldheid van dankbaarheid moeten hebben.
Zo kan je van Naikan zeggen dat het iets is waarbij je met het hart leert, en waarbij het niet nodig is om met het hoofd te denken, zoals bij andere leerprocessen. Daarom kon ik ook begrijpen dat de begeleiders in Naikan niet toelaten dat je dingen zit te noteren.
Op die manier kreeg ik er toch zin in, en ik wou alles wat ik in Naikan onderzocht en gevonden had aan de begeleider vertellen, om zo naar redding voor mezelf te zoeken. Ik was soms zelfs ongeduldig tot ik weer mijn verhaal kon doen aan de begeleider.
Ik ben nu dankbaar voor deze zes dagen, op een rustige plek in de bergen, met zuivere lucht, in de aanwezigheid van de boeddha. Mijn hart werd gezuiverd en ik voel me fris en opgelucht. Het was een goede ervaring.
Ik denk dat Naikan uitwerking heeft door de combinatie van enerzijds de dankbaarheid om wat men ontvangen heeft, en anderzijds de reflectie op de last die men berokkend heeft. Die combinatie vormt waarschijnlijk de aanzet waardoor men tot een ingesteldheid van dienstbaarheid komt, waarbij men wil "teruggeven aan" de anderen.
Ik heb in dit leven niet zoveel jaren meer te gaan. Maar ik wil wat ik hier over dankbaarheid en over een dienstbare ingesteldheid geleerd heb mee naar huis nemen, en de rest van mijn leven op een zinvolle manier doorbrengen.
Tot slot wil ik mijn dank en erkenning uitspreken voor de mensen die met heel hun hart in de achtergrond gewerkt hebben om mijn maaltijden te bereiden. Dat ik al aan zoiets dénk zal ook wel een gevolg zijn van de werking van Naikan denk ik.