WORD JE DAAR NIET DEPRESSIEF VAN?

Mensen vragen mij: "Zal het werken met de derde vraag (hoe heb ik last berokkend?) in Naikan niet tot zelfhaat en depressie leiden?"

Het is duidelijk dat zelfhaat niet de bedoeling van Naikan is.  

Zelfhaat is schadelijk.  Kristin Neff, de auteur van het boek "Zelfcompassie" (2014, uitgeverij Cargo, 339 pp.) getuigt over haar eigen zelfhaat als volgt: "Ik had veel zelfkritiek, en dat wordt wel sociaal aangemoedigd, maar het hielp mij niet vooruit.  Het maakte de zaken alleen maar erger.  Ik werd geen betere persoon door mijzelf er altijd maar van langs te geven.  Ik maakte mezelf alleen maar onzeker en onhandig, en dan reageerde ik die frustratie nog eens af op de mensen in mijn omgeving.  Ik was niet in staat om veel eigen fouten onder ogen te zien omdat ik teveel schrik had van de pijnlijke gevoelens van zelfhaat die zouden volgen als ik de waarheid zou toegeven."

Zelfhaat helpt dus niet.  Dus, is de derde vraag dan geen risico?  Word je er niet depressief van?

Dat is niet de bedoeling van Naikan.  Het is in Naikan de bedoeling dat je bij het werken met de derde vraag het centrum van je aandacht en bezorgdheid op de andere persoon legt, op de persoon die geleden heeft onder je gedrag.  Je wordt uitgenodigd om je in de schoenen van de andere te plaatsen, en om te zien wat die andere beleefd heeft ten gevolge van jouw gedrag.  

Het beoefenen van de derde vraag loopt verkeerd indien je jezelf in het centrum van de bezorgdheid plaatst, en je daarbij zelf begint te lijden onder je eigen gebrek aan perfectie.  Lijden onder het eigen gebrek aan perfectie is een vorm van egocentrisme die niet met gelukkige of blijde gevoelens gepaard gaat.   

Volgens Kristin Neff bestaat er zoiets als "zelfcompassie" en dat is te verkiezen boven het algemeen verbreide en gepropageerde "zelfrespect."  Zij bestudeerde oorspronkelijk de werking van "zelfrespect".  Na twee jaar studie over het verschijnsel "zelfrespect" werd zij zich bewust van de valkuilen van dat concept.  Mensen die zich inspannen om zelfrespect te verwerven en te behouden lopen gemakkelijk in de val van narcissisme, eigengereidheid, zelfgerechtvaardigde boosheid, vooroordelen, discriminatie, en zo voort.  Dit zijn niet het soort zaken die je je wil eigen maken wanneer je Naikan gaat doen.   Als je dat soort "zelfrespect" nastreeft kan je natuurlijk niet anders dan vermijden om aan je onvolmaaktheden te denken.

Word je depressief van de derde vraag van Naikan?  Wel, je "zelfrespect" is iets wat in contact met de derde vraag een flinke deuk kan krijgen. 

Zelfcompassie daarentegen, zoals Kristin Neff het ziet, kan best wél overleven na de beoefening van de derde vraag.  Meer nog, het is iets wat ontstaat bij de beoefening van de derde vraag, als je het daarvoor nog niet had.  

Voor het "zelfrespect" van iemand die geen "zelfcompassie" heeft komt de derde vraag veelal zo hard aan dat het ondraaglijk is. Wie met de derde vraag werkt heeft geen andere keuze dan de klik te maken naar een aanvaarding van de eigen gebrokenheid en onvolmaaktheid, naar een besef van de imperfectie en kwetsbaarheid die je deelt met al de andere mensen, naar zelfcompassie dus.  Om echt te kunnen en durven kijken naar de eigen tekortkomingen heb je een dosis zelfcompassie gewoon nodig.  Jezelf deel weten van de mensengemeenschap van kwetsbaren en onvolmaakten, beseffen dat je in je leven hoe dan ook een kielzog achter je laat waarin andere mensen door jouw daden last ondervinden, en dat als een feit aanvaarden, een goed begrepen zelfcompassie, dat  beschermt je tegen schadelijke zelfkritiek of zelfhaat.  Je hoeft jezelf niet in ongefundeerd "zelfrespect" perfect  te vinden, of beter dan de andere mensen. 

Bovendien, de derde vraag staat niet alleen, ze is bij de beoefening van Naikan de derde in de rij.  De derde vraag van Naikan levert meestal op zich staand geen verhoogd "zelfrespect" op, maar er ontstaat in het proces van de beoefening van die vraag binnen het kader van Naikan altijd zelfcompassie.  

Je bent in Naikan beschermd tegen schadelijke zelfhaat.  Binnen het geheel van de Naikanbeoefening volgt de derde vraag na de eerste twee vragen, en de eerste daarvan leidt in de regel tot een gevoel van dankbaarheid.  En dankbaarheid beschermt tegen zelfhaat.  Dr. Robert Emmons van de University of California is een onderzoeker die gespecialiseerd is in dankbaarheid, en hij stelt dat mensen die dankbaar zijn meestal een goed gevoel van hun eigen waarde hebben.  Een mens die zich ervan bewust is dat een groot aantal mensen iets, veel, voor hem gedaan hebben is grotendeels beveiligd tegen zelfhaat.  En hetzelfde geldt zeker voor mensen die — in de lijn van de tweede vraag — dankbaar zijn voor het feit dat ze zelf iets voor anderen hebben kunnen doen.  

Een doordenkertje van Dr. Emmons die goed bij de derde vraag en bij Naikan in het algemeen past, luidt als volgt: "Ik ben blij dat ik niet krijg wat ik verdien. Ik ben dankbaar dat ik veel meer krijg dan wat ik verdien." 

De beoefening van de derde vraag laat aanvoelen dat je niet perfect bent, en dat je de perfectie niet kan eisen van andere mensen.  Je wordt er vergevingsgezind van.   Je kan verder door het leven zonder de last te moeten dragen van haat, verwijten en beschuldigingen tegenover je medemensen.